Информатика – әртүрлі сипаттағы жүйелердегі ақпараттық процестердің заңдылықтары туралы, сондай-ақ оларды автоматтандыру әдістері мен құралдары туралы жаратылыстану ғылымы.Информатика курсы математика, физика, химия, биология пәндерімен бірге жаратылыстану дүниетанымының негізін қалайды.
Информатиканың ұғымдық аппарат деңгейінде де, аспаптық құрал деңгейінде де өте үлкен және өсіп келе жатқан пәнаралық байланыстары бар. Информатика әзірлеген көптеген ережелер қазіргі өркениеттің ең маңызды технологиялық жетістіктерінің бірі - ақпараттық-коммуникациялық технологияларды құру мен пайдаланудың негізі ретінде қарастырылады.
Көптеген пәндік білімдер мен іс-әрекет әдістері (соның ішінде АКТ құралдарын пайдалану), информатика негізінде оқушылардың игерген іс-әрекет әдістері басқа пәндік салаларды меңгеруде оқу үдерісінде де, өмірлік жағдайларда да қолдануды табады және тұлғалық қасиеттерді қалыптастыру үшін маңызды болады. Мектеп информатикасы өмір сүрген бүкіл кезең ішінде ол білім беру нәтижелерін қалыптастыру тәжірибесін жинақтады, олар қазіргі кезде жалпы білім беру нәтижелері деп аталады.
Біздің заманымыздың басты ерекшеліктерінің бірі - айналадағы дүниенің өзгермелілігі. Мұндай жағдайларда адамның кәсіби ұтқырлығын, оның жаңа технологияларды, соның ішінде ақпараттық технологияларды игеруге дайындығын қамтамасыз ететін іргелі білімнің рөлі зор. Жеке тұлғаны қоғамдағы қарқынды дамып келе жатқан өзгерістерге дайындау қажеттілігі ойлаудың әртүрлі формаларын дамытуды, оқушылардың өзіндік оқу іс-әрекетін ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыруды, олардың белсенді өмірлік ұстанымға бағдарлануын талап етеді.
Негізгі мектептің 6-8 сыныптарына арналған информатика және АКТ курсының мазмұнында информатиканың іргелі негіздерін зерделеуге, ақпараттық мәдениетті қалыптастыруға, алгоритмдік ойлауды дамытуға, жалпы білім беруді жүзеге асыруға баса назар аударылады субъектінің әлеуеті.
Негізгі мектептің информатика курсы АКТ-ны үнемі пайдалану тәжірибесіне негізделген, оқушыларға бұрыннан бар, бұл тәжірибені теориялық тұрғыдан түсінуге, түсіндіруге және жалпылауға мүмкіндік береді.
Негізгі мектептің информатика курсында ақпараттық процестер мен ақпараттық технологиялар басым оқу пәндері болып табылады. Курстың теориялық бөлігі ақпараттық процесс, ақпараттық модель және ақпаратты басқару негіздері сияқты жалпылау ұғымдары арқылы мәселені шешудің ақпараттық технологиясының мазмұнын ашуға негізделген.
Курстың практикалық бөлімі мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастыру, әлеуметтендіру, түлектердің кейінгі іс-әрекеттері үшін ғана емес, сонымен қатар басқа да ақпараттық технологияларды меңгеру тиімділігін арттыру үшін маңызды болып табылатын мектеп оқушыларының ақпараттық технологияларды пайдалану дағдыларын меңгеруге бағытталған білім беру пәндері. Осыған орай, мотивацияны арттырумен қатар, бүкіл оқу процесінің тиімділігін, материалды зерделеу мен құрылымдау реттілігі ақпараттық технологиялардың мүмкіндігінше кең ауқымын пайдалануға тезірек кірісетіндей етіп құрылады мектеп оқушылары үшін маңызды мәселелерді шешу.
Курс оқушылардың қоршаған әлем туралы ақпаратты жазу дағдыларын дамытуға бағытталған; ақпаратты іздеу, талдау, сыни тұрғыдан бағалау, таңдау; ақпаратты жүйелеу; ақпарат беру; объектілер мен процестерді жобалау, өз әрекеттерін жоспарлау; жоспарларды құру, іске асыру және түзету.
Негізгі жалпы білім беру мақсатына жетудегі субъектінің үлесі.
Негізгі мектепте информатика мен ақпараттық технологияларды оқыту келесі мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған:
• информатика және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) саласында бар және жаңа білім, дағдылар мен қызмет әдістерін алуды жүйелеу, теориялық түсіну және жалпылау процесінде ғылыми дүниетанымның негіздерін қалыптастыру;
• ақпаратпен жұмыс істеудің жалпы білім беру және жалпы мәдени дағдыларын, ақпараттық модельдеу дағдыларын, ғылыми-зерттеу әрекетін және т.б. жетілдіру; мектеп оқушыларының өз бетінше оқу әрекетінің дағдыларын дамыту;
• ақпаратты таратудың құқықтық және этикалық аспектілерін ескере отырып, ақпаратқа жауапты және таңдамалы қатынасты тәрбиелеу, шығармашылық белсенділікке ұмтылу және АКТ құралдарын пайдалана отырып үздіксіз білім беру.
Оқыту курсының мақсаты мен міндеттері.
Негізгі мектепте информатика және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқыту келесі мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған :
• ақпарат, ақпараттық процестер, жүйелер, технологиялар мен модельдер туралы ғылыми идеялардың негізін құрайтын білімді меңгеру.
• компьютерді және ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) басқа құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі ақпарат түрлерімен жұмыс істеу дағдыларын меңгеру, өзінің ақпараттық қызметін ұйымдастыру және оның нәтижелерін жоспарлау;
• АКТ арқылы танымдық қызығушылықтарын, интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту .
• ақпаратқа жауапкершілікпен қарауды, оны таратудың құқықтық және этикалық аспектілерін ескере отырып тәрбиелеу алынған ақпаратқа таңдаулы қатынас.
• АКТ құралдарын күнделікті өмірде жеке және ұжымдық жобаларды жүзеге асыруда, оқу іс-әрекетінде қолдану дағдыларын дамыту, еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтарды одан әрі дамыту.
Әдістемелік ұсыныстар және технологиялық тәсілдер
Информатиканы оқытуда негізінен мектептегі басқа пәндер сияқты оқыту әдістері қолданылады.Бірақ информатика мұғалімінің жұмысында жиі қолданылатын нақты әдістемелерді бөліп көрсетуге болады. Мысалы, көрсету ( табиғаттағы көрнекі нысан, плакатта немесе компьютер экранында және т.б. ) сұрақ қою, тапсырма беру, нұсқау. Оқыту әдісін таңдау келесі факторлармен анықталады, дидактикалық мақсаттар оқытудың мазмұны оқушылардың даму деңгейі мен оқу дағдыларын қалыптастыру.
Оқыту әдістерінің классификациясы әртүрлі негіздер бойынша жүзеге асырылады:
• танымдық әрекет сипаты бойынша (түсіндірмелі – иллюстративті; репродуктивті;мәселе; эвристикалық; зерттеу)
• дидактикалық мақсатта (жаңа білімді меңгеру,дағдыны, дағдыны қалыптастыру және білімді практикада қолдану, білім, білік және дағдыны бақылау және бағалау).
Мұнда оқытудың негізгі әдістерінің қысқаша сипаттамасы берілген .
1. Оқытудың түсіндірмелі – иллюстративті немесе ақпараттық – рецептивті әдістері , білім беру ақпаратын «дайын» түрде беруден және оны оқушылардың қабылдауынан тұрады. Мұғалім ақпаратты жеткізіп қана қоймай, оны қабылдауды ұйымдастырады.
2. Репродуктивті әдістер түсіндірмелі – иллюстративті әдістерден білімді түсіндірмесі бар, оқушылардың есте сақтауы және кейіннен қайта жаңғыртуы арқылы ерекшеленеді. Ассимиляцияның күші қайталау арқылы қол жеткізіледі. Бұл әдістер пернетақта мен тінтуір дағдыларын дамытуда және бағдарламалауды үйренуде маңызды.
3. Бар эвристикалық әдісі , жаңа білім іздеу ұйымдастырылды. Білімнің бір бөлігін мұғалім жеткізеді, ал оқушылардың бір бөлігін когнитивтік есептерді шешу барысында өздігінен алады. Бұл әдіс ішінара - іздеу деп те аталады.
4. Оқытудың зерттеу әдісі мұғалімнің мәселені кейде жалпылама түрде тұжырымдауы және оны шешу барысында оқушылардың қажетті білімді өз бетінше меңгеруінен тұрады. Сонымен бірге олар ғылыми танымның әдістерін және зерттеу іс-әрекетінің тәжірибесін меңгереді.
Жаңа материалды беру әдістері :
5. Әңгіме – сипаттамалық сипаттағы оқу материалын тізбектей беру. Әдетте мұғалім жарысады - компьютерлер мен дербес компьютерлердің жасалу тарихын болжайды және т.б.
6. Түсіндіру – материалды дәлелдеу, талдау, түсіндіру, қайталау арқылы баяндау. Бұл әдіс көрнекі құралдарды пайдалана отырып күрделі теориялық материалды оқу кезінде қолданылады. Мысалы, мұғалім компьютердің қалай жұмыс істейтінін, процессордың қалай жұмыс істейтінін, жадының қалай ұйымдастырылатынын түсіндіреді.
7. Әңгімелесу – сұрақ-жауап түріндегі оқыту әдісі. Әңгімелесулер: оқу материалын меңгеруін тексеру мақсатында кіріспе, қорытынды, жеке, топтық.
8. Дәріс – оқу материалын логикалық реттілікпен ауызша баяндау. Әдетте тек орта мектепте және сирек қолданылады.
9. Көрнекі әдістер оқу материалын жан-жақты, елестету, сенсорлық қабылдауды қамтамасыз етеді.
10. Практикалық әдістер дағдыларды қалыптастырады және тиімділігі жоғары. Оларға: жаттығулар, практикалық жұмыстар, жобаны орындау жатады.
Информатиканы оқытудағы жобалар әдісі.
Жобалау әдісі деп оқушыларлар жоба деп аталатын арнайы практикалық тапсырмаларды таңдау, жоспарлау және орындау барысында білім, білік және дағдыларды игеретін оқу қызметін жүзеге асыру тәсілі түсініледі. Жобалық әдіс әдетте компьютерлік технологияны оқытуда қолданылады, сондықтан оны жас жеткіншектер үшін де қолдануға болады. Мұғалім кеңесші, жобалық іс-шараларды ұйымдастырушы және оларды бақылау қызметін атқарады.
Жоба белгілі бір тақырыпты оқуға арналған компьютерлік курс, логикалық ойын, зертханалық жабдықтың компьютерлік моделі, электронды пошта арқылы тақырыптық байланыс, презентация құру және т.б. болуы мүмкін. Қарапайым жағдайларда компьютерлік графиканы зерттеуде сюжеттер ретінде жануарлардың, өсімдіктердің, құрылымдардың сызбаларының конструкциялары, симметриялық үлгілер және т.б.
Білім беру жобасының құрылымында келесі элементтер бөлінеді:
• тақырыпты құрастыру.
• мәселені тұжырымдау.
• бастапқы жағдайды талдау.
Ведомствоаралық байланыстарды көрсету ерекшелігі
• Оқытудағы басты міндеттердің бірі – оқушылардың шығармашылық, зерттеушілік қабілеттерін дамыту. Информатика сабақтарында компьютерді пайдалану студенттерге әртүрлі саладағы есептерді шешуде (мысалы, физика, математика, экономикалық есептер) ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге олар мәселені нақты тұжырымдап, оны шешуді және алынған нәтижені бағалауды үйренуі керек.
• Білім берудегі пәнаралық байланыстар бүгінгі күні ғылым мен қоғам өмірінде болып жатқан интеграциялық процестердің нақты көрінісі болып табылады. Бұл байланыстар оқушылардың практикалық және ғылыми-теориялық дайындығын арттыруда маңызды рөл атқарады, оның маңызды белгісі олардың танымдық іс-әрекеттің жалпылама сипатын меңгеруі болып табылады. Жалпылау білім мен дағдыларды оқуда да, өндірістік қызметте де белгілі бір мәселелерді қарастыру кезінде нақты жағдайларда қолдануға мүмкіндік береді. Көпжақты пәнаралық байланыстардың көмегімен тек сапалы жаңа деңгейде, оқушыларды оқыту, дамыту және тәрбиелеу міндеттері шешіліп қана қоймайды, сонымен бірге шындықтың күрделі мәселелерін жан-жақты пайымдауға, көзқарасқа және шешуге негіз қалады. Интеграция – біртұтас білім берудің құрылымдық құрамдас бөліктері арасындағы жалпыланған қатынас. Мұндай компоненттер бір оқу пәні бойынша білімнің алуан түрлері, пәнаралық сипаттағы білімнің жалпылама компоненттері, оқу, тәрбиелік, өндірістік және практикалық іс-әрекет әдістері арасындағы байланыстарды меңгеру негізінде қалыптасатын жалпылама дағдылар болуы мүмкін.
Оқытудағы интеграцияның әдістемелік, білім беру, тәрбиелік, дамытушы функциялары оқытудағы толыққанды процесс ретінде интеграцияның болуын қамтамасыз етеді.
Әдістемелік функция қоршаған дүниенің әртүрлілігін зерттеуде тұтас бірлікті қамтамасыз етеді.
Интеграцияның тәрбиелік қызметі оқушыларға қоршаған дүние объектілері, заңдылықтар, жалпы ғылыми түсініктер, таным әдістері, дүниетанымның іргелі теориялары мен идеялары туралы жалпы білім жүйесін қалыптастырудан тұрады.
Білім беру қызметі – білім мен ғылыми дүниетанымның тұтас жүйесін қалыптастыру.Оқытудағы интеграция оқушы тұлғасын жан-жақты дамытуға, қызығушылықтарын, мотивтерін, білімге деген қажеттіліктерін дамытуға қажетті дамытушылық қызметті жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
