Аңдатпа: Бұл мақала мəдениетаралық қарым-қатынасты, яғни шетел тілін оқытуда аутенттік
бейнелер мен фильмдерді қолдануды қарастырады. Ол мəдениетаралық қарым-қатынас
құзыреттілігін жəне оның қарым-қатынаста болуын, мəдениетаралық түсіністік пен дағдыларды
жəне көзқарастарын анықтайды Шет тілін оқыту кезінде мəдениет пен мəдениет мазмұны оқу
бағдарламаларына қосылуы керек. Мақалада студенттердің мəдениетаралық құзыреттілігін
аутенттік бейнебаяндар мен фильмдер арқылы көтерудің пайдасы мен оң нəтижелерін ғалымдардың
тəжірибелеріне сүйене отырып талқылайды.
Кілттік сөздер: Мəдениетаралық қарым-қатынас құзыреттілігі, шеттілдік білім беру, аутенттік
бейнелер мен фильмдер, прагматикалық материалдар.
Кіріспе
Қазіргі тез дамып келе жатқан əлемде халықаралық қатынастарды кеңейту мен сапалы өзгерту
қажеттілігі артып келеді, сондай-ақ тұрақты мəдениет аралық өзара іс-қимыл жүргізіледі, сондықтан
шет тілдерін үйренуге ерекше назар аудару қажет. Шетел тілі бұрыннан бері азаматтардың өмірінің
барлық салаларында "лингва франка" болып табылады: бұл медиасфера тілі, сондай-ақ білім беру,
зерттеу жəне мəдениет аралық коммуникация тілі.
Қазақстанда, бүкіл əлем сияқты, ағылшын тілі, іскерлік қарым-қатынас саласындағы
мəдениетаралық коммуникация тілдерінің бірі, сондықтан ол үлкен танымалдыққа ие болады. Қазіргі
уақытта Қазақстанда ағылшын тілін білу шетелде білім алу үшін ғана емес шарттарының тізіміне ғана
кірмейді, сонымен қатар, ел ішінде де, шетелде де еңбек нарығындағы жас маманның бəсекеге
қабілеттілігінің айқындаушы элементі болып табылады. Қазақстан Республикасының
Конституциясына сəйкес мемлекеттік жəне ресми тіл мəртебесіне ие қазақ жəне орыс тілдерімен қатар
ағылшын тілін білу қазіргі уақытта мемлекеттік маңызды міндет болды. Жақында ағылшын тілі
əлемдік экономикаға табысты енудің шарты ретінде белгіленіп, мемлекеттік саясаттың басты
басымдықтарының бірі ретінде қарастырылды. Бұл туралы соңғы жылдары əзірленген бағдарламалық
құжаттар (ТІЛДЕРДІ ҚОЛДАНУ МЕН ДАМЫТУДЫҢ 2011-2020 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН
МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ жəне т.б.) куəландырады, онда халықаралық іскерлік қарым-
қатынас құралы ретінде ағылшын тілі жəне басқа да шет тілдерін оқыту проблемасын шешу қажеттігі
туралы айтылады. Мəселен, 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ə. Назарбаев "қазіргі заманғы қазақстандық үшін үш тілді
білу өз əл-ауқаты үшін міндетті шарт болып табылады" деп атап өтті. Осыған байланысты 2020 жылға
қарай ағылшын тілінде сөйлейтін халықтың үлесі 20% - дан кем болмауы тиіс. Ал, Қазақстан
Республикасы Президентінің Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІХ сессиясында сөйлеген сөзінде (27
сəуір 2012 ж.) елдің экономикалық жəне əлеуметтік жаңғыруының маңызды аспектісі ретінде үш бірдей
тілді одан əрі дамытуға, Қазақстандықтардың инновация, технологиялар жəне бизнес əлеміне
жолындағы ағылшын тілінің маңызы мен рөліне баса назар аударылды [2].
Шет тілін білу еңбек нарығында бəсекеге қабілеттілікті арттыратын жоғары білікті маман үшін
қажетті сапаға айналады. Соңғы мəліметтер бойынша, ағылшын тілін ерте жастан үйрену мемлекеттің
табысты дамуының кепілі ретінде қарастырылады. Сондықтан қазіргі уақытта шетел тілін оқыту
жоғары білімнің басым бағыттарының бірі болып табылады. Шетел тілін оқыту қызметінің негізгі
түрлерін (жазу, сөйлеу, тыңдау жəне оқу) оқытуда ғана емес, сондай-ақ сөйлеу қызметі қарым-қатынас
құралы ретінде де болуға тиіс. Ағылшын тілі бойынша қазіргі заманғы оқу құралдары, олардың
лингвомəдени алуан түрлілік студенттердің санасында ағылшындар немесе американдықтар өмір
сүретін шындықтың тұтас көрінісін студенттердің көз алдына келтіре алмайды. Бейімделген
материалдар мен жасанды пішімделген тілдік жағдайлар студенттерді қарым-қатынастың нақты
жағдайларына толық көлемде дайындай алмайды. Тек шынайы материал осы жағдайды орындай
алады, ол студенттерге шетел тілінің нақты əлеміне шығуға көмектеседі. Сондықтан, оқытылатын
шетел тілінен аутенттік материалдарды оқуға енгізу қажет.
"Аутенттік "сөзі ағылшын тілінен" табиғи, шынайы " деп аударылады, бұл термин шетел тілін
оқытуда шынайы материалдарды қолдануды айтады. Уиддоусон аутентті тілдік өнімге тəн қасиет
ретінде емес, оқыту процесінің сипаттамасы ретінде қарастырады. Ол "нақтылық" жəне "шынайылық"
ұғымдарын ажыратады. «Нақтылық, шынайылық» дегеніміз – білім беру үдерісіндегі қарым – қатынас
болып табылады. Шеттілдік білім беру сыныбына аутенттік материалдарды əкелу жеткіліксіз, яғни,
онымен жұмыс жасау керек. Студенттерді мəтін бойынша жұмысты жаттығу ретінде емес, дəлме-дəл,
коммуникативтік қызмет ретінде қабылдауға үйрете отырып, мұғалім сыныпта табиғи қарым-
қатынасты ынталандырады. Дəлме-дəлдігі оқу процесінде, студенттердің мəтінмен, оқытушымен жəне
бір-бірімен өзара қарым-қатынас процесінде құрылады.
"Аутенттік бейнелер мен фильмдер" ұғымы соңғы уақытта шетел тілін оқыту əдістемесінде
пайда болды. "Дəлме-дəл аутенттік бейнелер мен фильмдер "термині қазіргі заманғы отандық жəне
шетелдік əдістемелерде" түпнұсқа бейнелер мен фильмдер" терминін толығымен алмастырды. Шетел
тілін оқыту əдістемесінде түпнұсқалық түсіндірудің бірқатар тəсілдері бар, бірақ дəстүрлі үсіндіру деп
келесі (Жоглина, Скарцелла, Носонович жəне т.б.) саналады: дəлме - дəл материалдар-бұл тіл
тасымалдаушылары жасаған жəне оқу процесінде өзінің қолдануын тапқан, ана тіл ортасынан тыс шет
тілін оқытуға коммуникативтік тəсілге бағытталған материалдар [4; 237]. Дəстүрлі түрде
"түпнұсқалық" деп қазіргі өмірдің табиғи жағдайларында тілдік қарым-қатынасты жүзеге асыруды
қамтамасыз ететін тілдік жəне тілдік материалдың сапасы түсіндіріледі. Алайда, шетел тілдерін
оқытудың заманауи əдістері оқу материалдарын немесе мəтіндерді меңгеруші тілге баса назар аудара
отырып, əдіскерлер арнайы жасаған немесе өңделген оқу материалдарын пайдалануға мүмкіндік
береді. Зерттеуші Хармерге сəйкес, егер студенттер игере алатын шынайы материалдарды табу
мүмкіндігі болса, бұл пайдалы болар еді, егер бұл мүмкін болмаса, онда арнайы əзірленгеннен гөрі
бейімделген материалдарды пайдалану керек.
Отандық жəне шетелдік əдістемеде түпнұсқалық материалдардың бірыңғай анықтамасы жəне
оларды жіктеу жоқ. Осы мəселе бойынша шетелдік зерттеулерде осындай материалдарды белгілеу үшін
келесі терминдерді кездестіруге болады:
- жартылай ұсынылған мəтіндер, яғни түпнұсқа материалға негізделген, бірақ оқу
бағдарламалары үшін лексикалық немесе синтаксистік бейімделген;
- грамматикалық материалдың деңгейі оқушылар деңгейінен біршама жоғары ішінара түзетілген
түпнұсқалық мəтіндер (өрескел тең түпнұсқалық мəтіндер);
- түпнұсқа болып табылатын мəтіндер ;
- түпнұсқа бейнелер мен фильмдер.
Жоғарыда сипатталған санаттардың шетелдік əдіснамалық практикада болуы материалдың
түпнұсқалылығы мен оның əдіснамалық түсіндірілуі болып табылады. Біз Гебхард əзірлеген жіктемені
пайдаланамыз. Гебхардқа сəйкес, түпнұсқа материалдар 5 түрге бөлінеді:
1. Түпнұсқа баспа материалдары - бағдарламалар, телефон анықтамалары, мəзір, кітаптар,
комикстер, əн мəтіндері, жаңалықтар, ескертулер, туристерге арналған брошюралар, чектер, билеттер
жəне т. б.
2. Дəлме-дəл аудиоматериалдар-жарнама жəне радиохабарлар, аудиокітаптар, əндер жəне т.б.
3.Дəлме - дəл аудиовизуалды материалдар-телемұнаралар, телешоу, клиптер, көркем жəне деректі
фильмдер, анимациялық фильмдер, жаңалықтар бағдарламалары жəне т. б.
4. Шынайы көрнекі материалдар - суреттер, слайдтар, маркалар, иллюстрациялар, жол белгілері,
фотосуреттер, ашық хаттар, заттаңбалар жəне т. б.
5. Болмыс (заттар) - монеталар / купюралар, маска, ойыншықтар жəне т. б. [5; 215].
Оқу үрдісінде қолданылатын дəлме-дəл материалдар келесі маңызды функцияларды жүзеге
асырады.
Ақпараттық-тəрбиелік функциясы - олардың табиғи тілдік қарым-қатынас жағдайын қалпына
келтіріп, Оқытылатын тіл елі туралы ақпаратты беріп, қарым-қатынас жағдайын нақты елестетуге
мүмкіндік береді.
Ұйымдастырушы-бақылаушы немесе уəждеуші функциясы- дəлме-дəл материалдар
студенттердің сабаққа " қатысу əсері" мен сөйлеу белсенділігін ынталандырады.
Интегративті функциясы – дəлме-дəл материалдар сабақтың бөліктері арасындағы
байланыстырушы буын болып табылады жəне оқыту кезеңдерін ұйымдастыру мен жүйелендіруге
ықпал етеді.
Иллюстрациялық-визуалды функция - дəлме-дəл материалдар визуализацияның барлық
түрлерінің синтезі болып табылады.
Дамытушы функция - тұлғаның бақылау, қиял, назар, ойлау, тілдік жады, сөйлеу жəне
шығармашылық іс-əрекеттің барлық формаларында дағдыларды дамыту сияқты қасиеттерін
дамытудан көрінеді.
Тəрбие жəне эвристикалық функция- шетел халқы мен мəдениетін құрметтеуді дамытуда, шетел
тілі мен өз мəдениетін, елдің мəдени ерекшеліктерін салыстыруға уəждейді жəне шетел азаматын
түсінуде іске асырылады.
Аутенттік материалдар тізіміне бір реттік тұрмыстық материалдар-хабарландырулар, афишалар,
театр жəне басқа бағдарламалар, сауалнама сауалнамалар, жол жүру жəне кіру билеттері, сызбалар,
маңдайшалар, этикеткалар, жоспарлар, мəзір жəне шоттар, карталар, туризм, демалыс, шопинг, жалдау
жəне т.б. үшін жарнамалық брошюралар кіреді. Олар сондай-ақ дəлме-дəл жəне қолжетімді
практиканың арқасында сыныптағы өзге тілді өмір сүру ортасы мен ана тілінің елесін жасау кезінде
пайдалы болуы мүмкін. Бұл материалдардың ерекшелігі-олар "тірі" адамдармен жəне нақты
объектілермен қарым-қатынасты көрсетеді; олар шынайы, табиғи қарым-қатынасты ынталандырады:
білім алушылар осы оқиғаларды өздері бастан кешіреді, белгілі бір рөлдерге үйренеді, мəселелерді
шешеді (оқу орталығы мен мамандықты таңдау, шопинг, мəзір мен экскурсияны таңдау,
сауалнамаларды толтыру, ойын-сауық іс-шараларына қатысу жəне т. б.).олардың танымдық мүдделерін
қанағаттандырады. Қазіргі уақытта аутенттік материалдардың табиғатын анықтаудың бірнеше
тəсілдері бар. Мысалы, К.С. Кричевская [6] шынайы əдеби, фольклорлы, графикалық, музыкалық
шығармаларды, киім, жиһаз, ыдыс-аяқ жəне олардың иллюстративті бейнелері сияқты шын мəніндегі
заттарды дəлме-дəл материалдарға жатқызады. Ол күнделікті жəне тұрмыстық өмірдің материалдарын
дербес топқа бөледі: прагматикалық материалдар (хабарландырулар, сауалнама парақтары,
маңдайшалар, этикеткалар, мəзір мен шоттар, карталар, туризм, рекреация, тауарлар, жұмысқа
орналасу мүмкіндіктері жəне т.б. бойынша жарнамалық брошюралар
"Прагматикалық материалдар" ұғымы сондай-ақ ақпараттық радио жəне телебағдарламалар,
жаңалықтар бюллетендері, ауа райы болжамдары, əуежайлар мен темір жол вокзалдарындағы радио
бойынша ақпараттық хабарлар сияқты аудио жəне аудиовизуалды материалдарды қамтуы тиіс. Мұндай
материалдарды пайдалану біз үшін өте маңызды, өйткені олар қазіргі шет тілінің үлгісі болып
табылады жəне шетелдің күнделікті өміріне қатысу елесін жасайды, бұл студенттердің уəждемесін
арттыру үшін қосымша ынталандыру болып табылады.
Прагматикалық материалдар оларды пайдалануға байланысты əр түрлі салаларға жатқызылуы
мүмкін:
1. Қарым-қатынастың білім беру жəне кəсіби саласы.
2. Қарым-қатынастың əлеуметтік-мəдени саласы.
3. Қарым-қатынастың тұрмыстық саласы.
4. Сауда жəне коммерциялық байланыс саласы.
5. Отбасылық-тұрмыстық қарым-қатынас саласы.
6. Қарым-қатынастың спорттық-сауықтыру саласы.
Г. И. Воронина аутенттік бейнелер мен фильмдерге бірнеше басқа көзқарасты білдірді [7], ол
түпнұсқалық мəтіндерді тіл тасымалдаушылардың коммуникативтік тəжірибесінен алынған мəтін
ретінде анықтайды. Ол əр түрлі жанрлық формамен ұсынылған аутенттікмəтіндердің екі түрін атап
өтті: оқу- түсіндірмелік жəне жарнамалық функцияларды орындайтын (жол белгілері, маңдайшалар,
сызбалар, суреттер, театр бағдарламалары жəне т.б.).(мақалалар, сұхбаттар, қоғамдық пікір сұраулары,
баспа басылымдарына оқырмандардың хаттары, өзекті сенсациялық ақпарат, анонстар, статистикаға
түсініктеме, жарнамалық хабарландырулар, пікірлер, репортаждар жəне т.б.).
Сөйлеу əрекетінің барлық түрлерінің ішінде тіл тасымалдаушыларының сөйлеуін есту арқылы
қабылдау ең маңызды жəне сонымен бірге ең күрделі болып табылады. Дəстүрлі түрде сабақ кезінде
студенттер жөнделген дыбыс жолдарын тыңдайды. Олар білім алушылардың қабілетіне, олардың тілді
меңгеру деңгейіне жəне нақты айтылу байланыстарына сəйкес таңдап алынатыны белгілі. Əдетте,
барлық дыбыс материалдары табиғи көріну үшін жасалады. Сонымен қатар, тыңдау үшін қарапайым
тректердің басты мақсаттарының бірі-нақты грамматика мен лексиканы пайдалануды кеңінен зерттеу.
Дегенмен, нақты өмірлік тəжірибесінде студенттер басқа дискурсты - еркін сөйлеу мен ұстамды
дискурсты кездестіретіні анық, ол тіл тасымалдаушылары мен тіл үйренушілері сол тілде таза сөйлей
алмай, əдеби норманы бұзады. Соңында, дайындықтан кейін студенттер əр түрлі емтихандарды сəтті
тапсырады, бірақ олар нақты қарым-қатынас жағдайында елеулі қиындықтарға тап болуы мүмкін.
Шынайы материалдар осы мəселені шешудің кілті болуы мүмкін. Түпнұсқалық аудиоматериалдардың
мысалы ретінде радиоқатынастар, жаңалықтар бағдарламалары, ток-шоу жəне жарнамалық роликтер
сияқты материалдарды келтіруге болады. Видаусонның пікірінше, аутенттік бейне мен фильмдер уақыт
өте келе жақсы түсіну үшін жеңілдетілуі керек. Шынында да, аутенттік бейне мен фильмдер
лингвистикалық ғана емес, мəдени ақпаратқа айналады. Бейнені көру немесе радионы тыңдау
студенттерге тілдік ортаға барынша жақын мəнермен, мінез-құлықпен, дене тілімен жəне сөйлесу
стилімен танысуға мүмкіндік береді. Бізге ең тиімді əдіс-шеттілдік білім беруде көрнекілігімен бірге
түпнұсқа аутенттік бейнелер мен фильмдерді пайдалану болып табылады. Шетелдік азаматтардың
күнделікті өмір салттарын, мəнерін, қимылдарын, адамдардың эмоцияларын бақылау студенттерге
жағдайдың толық көрінісін жəне аудиожазбаға қарағанда əлдеқайда көп материалды береді.
Аудиовизуалды аутенттік бейне мен фильмді пайдалануға негізделген тапсырмаларды əзірлеу кезінде
біз бірінші кезекте функционалдылық критерийіне назар аударамыз. Шынайы тілдік орта елесін жасай
отырып, біз студенттерді осы ортада тілді пайдалануға ынталандыруға тырысамыз. Нақты практикалық
қолдану, өмірлік жағдайды модельдеу, стуенттерге қол жетімді тілдік құралдардың лексикалық жəне
мəдениеттанулық мəнін толық көлемде ұғынуға көмектеседі.Студенттердің материалды түсіну
деңгейін тексеруге көмектесетін стандартты тапсырмалар жиынтығы өте үлкен. Ол
бейнематериалдарда пайда болатын фразалардағы олқылықтарды толтыруды, алдын ала дайындалған
сұрақтарға жауаптарды, ұсынылған ақпараттың дұрыс кезектілігін ауыстыруды жəне оған қатысты
тақырыптарды талқылауды қамтиды. Бұл тапсырмалар студенттердіңлексикасын, грамматикасын жəне
фонетикасын, мəдениеттің кейбір ерекшеліктерін бекітуге мүмкіндік береді, бірақ олар аутенттік
аудиовизуалды дереккөздің функционалдық əлеуетін толық пайдалануға мүмкіндік бермейді.
Тыңдау дағдыларын тиімді дамытуды бастау үшін келесі əдістемелік ұсыныстарды белгілеу
маңызды болып табылады:
- монологтық сөйлеу материалында тыңдау дағдыларын дамытуды бастау қажет;
- тыңдау үшін ұсынылған нақты мəтіндер шағын болуы тиіс, ал олардың тақырыптары
студенттердің мүдделеріне қатысты мəселелерді көрсетуі тиіс. ;
- мəтінді тыңдауда нақты елеулі нəтижелерге жеткенше, соынмен бірге, ауызша сөйлеу кезінде
алынған лексиканы пайдалана отырып, оқушылардың сөздік қорын кеңейту қажет;
- тыңдаушыларға жалпы əлеуметтік мəселелер бойынша мəтіндерді жəне сөйлесу жəне
тұрмыстық тақырыптарға диалогтарды ұсыну, естілген көркем мəтіндерді студенттердің тез əрі оңай
түсінуін қадағалау;
- тыңдау үшін мəтіндік фрагменттерді іріктеу кезінде студенттердің қызығушылығы мен
уəждемесінің əдістемелік принциптерін басшылыққа алу керек. Аутенттік бецнелер мен фильмдер
ақпараттық болуы тиіс;
- тілдік жəне тілдік модельдер механикалық қайталанумен жəне еліктеумен емес, барлық
құралдармен, тіл ережелерімен үйлесімде жəне ана тілімен салыстыра отырып оқытылуы тиіс ;
- еліктеу жəне қайталау əдістері жалпы оқылатын тіл жүйесінің аналитикалық түсініктемесімен
жəне осы тілдік санаттың құрылымын анықтаумен үйлесуі тиіс, өйткені түсіну шешуші рөл атқарады.
Жоғарыда айтылғандай, аутенттік бейнелер мен филмдерді табысты игерудің кепілі-оның
нақтылығы. Сондықтан да біз оқытудағы шынайы бейнематериалдардың рөлін атап өтуге тиіспіз.
Сабақта бейне мен фильм білім сапасын арттыруға мүмкіндік береді, өйткені, коммуникативтік
қызметтің келесі түрлерін қолдануға мүмкіндік береді: тыңдау, сөйлеу, оқу жəне жазу (жаттығуларды
орындау кезінде). Бейнені пайдалану психологиялық тұрғыдан зерттелген: көру жəне есту органдары
арқылы адам қоршаған əлем туралы ақпараттың негізгі бөлігін алады. Сонымен қатар, сабақта
аутенттік бейнені пайдалану білім алушылардың оқуға ынтасын жəне белсенділігін арттырады,
студенттердің өзіндік жұмысына белгілі бір жағдай жасайды .Бейнефильмдер коммуникативтік
жағдайлардың кең спектрін бейнелейді, жанды үн қосады жəне шынайы қарым-қатынас жағдайында
өзін жайлы сезінуге көмектеседі. Студент мінез-құлық сызбаларын меңгереді.
Бейнематериалдар грамматикалық материалды жақсы меңгеруге жəне теориялық жəне вербалды
білімді бекітуге ықпал етеді. Білім беру мақсатында арнайы жазылған жəне жасалған бейнелер мен
фильмдер ғана емес, сонымен қатар көркем фильмдер, жаңалықтар бағдарламалары мен ток-шоу
қолданылады.
Дэйв Уиллис оқу процесінде бейне пайдаланудың келесі оң сипаттамаларын бөледі:
1) бейне əртүрлі жұмыс режимдерін пайдалануға мүмкіндік береді, мысалы, стоп-кадрмен жұмыс
істеу, бейне жолақпен жұмыс істеу (дыбыстық жол өшірілген кезде)жəне т. б.;
2) бейнематериалдар əр түрлі жұмыс түрлеріне оңай қолданылады: жеке, жұптық, топтық,
ұжымдық [6; 17].
Маргарет Аллан жоғарыда айтылғандарға тағы бір оң көзқарас қосады: аутенттік бейне барлық
білім алушылардың мақсатына, жеке қажеттіліктері мен ерекшеліктеріне байланысты бейне
фрагменттердің қажетті санына бөлуге, содан кейін əр фрагментпен жеке жұмыс істеуге мүмкіндік
береді.
Қорытынды
Осылайша, шетел тілін оқыту процесінде түпнұсқалық бейнематериалдарды пайдаланудың
маңыздылығын атап өту қажет. Нақты оқу бейне жəне аудиоматериалдары студенттердің сөйлеу
дағдылары мен іскерліктерін қалыптастыру жəне жетілдіру процесінде белсенді жұмыс істеу үшін кең
мүмкіндіктер береді жəне оқытудың барлық кезеңдерінде студенттер үшін шет тілін меңгерудің оқу
процесін тартымды етеді. Аутенттік бейне материалдарды пайдалану бірлескен танымдық іс-əрекет
атмосферасын құруға ықпал етеді. Ағылшын тілін оқытуда түпнұсқалық оқу материалдарын
пайдаланудың сөзсіз артықшылығы лингвистикалық жəне жергілікті білімді тиімді игеру ғана емес,
студенттердің уəждемесін, олардың пəнге деген қызығушылығын арттыру болып табылады.
Қолданылған əдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Президенті н. Ə. Назарбаевтың сөз сөйлеуі, 28 қаңтар 2011 ж.
[Электронды ресурс]. - Кіру режимі: http://www.zakon.kz/197125-poslanie-prezidentarespubliki.html
2. 2.Гальскова Н. Д. шет тілдерін оқыту теориясы / Н. Д. Гальскова, Н. И. Гез. — М.: Академия,2006. — 335 Б.
3. Gebhard J. G. Teaching English as a Foreign Language: a Teacher Self-Development and
Methodology Guide /J. G. Gebhard. - Ann Arbor: the University of Michigan Press, 1996. — 280 р.
4. 4 Кричевская К. С. оқитын тілдің ел тұрғындарының мəдениетімен жəне өмір сүру ортасымен
таныстыратын прагматикалық материалдар / К. С. Кричевская. — М.: Абзац, 1996. — С. 13-17.
5. Воронина Г. И. шет тілін тереңдетіп оқытатын мектептердің жоғарғы сыныптарындағы
жастар баспасөзінің мəтіндерімен жұмысты ұйымдастыру / Г. И. Воронина // Мектептегі шет
тілдері. — 1995. — № 3. - С. 56-60.
6. Widdowson H. G. Aspects of Language Teaching / H.G. Widdowson. — Oxford, 2010. — 209 р.
