Көптеген жылдар бойы «ғажайып өсімдік» атанған алоэ вера түрлерінің іш жүргізетін, қабынуға қарсы, иммуностимулятор, антисептикалық, жаралар мен күйіктерді емдейтін, жараға қарсы, ісікке қарсы және қант диабетіне қарсы әрекеттері ғылыми дәлелденген. Алоэнің бұл әсерлері оның антиоксиданттық әсеріне байланысты болуы мүмкін деп ойлауға болады. Осы зерттеудің бірінші бөлігінде өсімдіктің антиоксиданттық әлеуетін бағалау үшін әртүрлі антиоксиданттық сынақтар арқылы алоэ вера жапырақтарының целлюлозасы мен гель бөліктерінен дайындалған сулы сығындылардың антиоксиданттық белсенділігі зерттелді. Алоэ жапырағының массасында аскорбин қышқылынан, бета-каротиннен, альфа-токоферолдан басқа антиоксиданттық белсенділігі бар фенолды және флавоноидты қосылыстар табылды. Алоэ вера жапырағы целлюлозасынан дайындалған сулы сығынды темір және аскорбин қышқылымен индукцияланған фосфатидилхолин липосомаларының асқын тотығуын тежеп, потенциалды антиоксиданттар ретінде ABTS, DPPH және супероксид радикалдарын алып тастады, төмендететін күш көрсетті және табиғи антиоксидант көзі ретінде пайдаланылуы мүмкін деген қорытындыға келді. Екінші жағынан, алоэ вера жапырағы гельінен дайындалған сулы сығындының DPPH радикалды тазарту белсенділігін бағалау арқылы оның антиоксиданттық белсенділікті көрсетпегені туралы қорытынды жасалды. Зерттеудің екінші бөлімінде алоэ вера жапырақтарының целлюлозасынан аммоний сульфатымен тұндыру және сопақша байланысқан цианоген бромидімен белсендірілген Sepharose 4B ұқсастық хроматографиясы арқылы лектинді тазарту жүргізілді. Лектиннің молекулалық салмағын анықтау және тазартылған ақуыздың тазалығын анықтау үшін табиғи және натрий додецилсульфатты полиакриламидті гель электроферезі қолданылды. Табиғи полиакриламидті гель электрофорезінде бір жолақ ретінде ілгерілеген лектиннің суббірлік молекулалық салмағы натрий додецилсульфаты полиакриламидті гель электрофорезінде анықталды. Осы лектиннің DPPH радикалды тазарту белсенділігін бағалау арқылы оның антиоксиданттық белсенділігін көрсетпейді деген қорытындыға келді.
Түйінді сөздер: Алоэ вера, жапырақ сығындысы, антиоксиданттық белсенділік, лектин, ұқсастық хроматографиясы
Біздің ортамызда әртүрлі физикалық факторлардың және химиялық құбылыстардың әсерінен радикалдардың үздіксіз өндірісі жүреді. Радикалдар – сыртқы орбитальдарында бөлінбеген электрондары бар химиялық түрлер. Оттегінің реактивті түрлері әртүрлі бос радикалдар түзілетін бос радикалды тізбекті реакцияларды бастай алады және жасушада көміртегі орталықтандырылған органикалық радикалдар (R•), пероксид радикалдары, алкоксил радикалдары сияқты әртүрлі бос радикалдардың түзілуін тудыруы мүмкін. Halliwell (2006) [1] әртүрлі бос радикалдарды көрсетті.
Радикалдар үш негізгі механизм арқылы қалыптасады (Kılınç және Kılınç 2002; Halliwell 2006).
1. Радикалды қасиеті жоқ молекулаға бір электронның ауысуы арқылы оның сыртқы орбиталында бөлінбеген электронның түзілуі. Мысалы, молекулалық оттегінің бір электронмен тотықсыздануы супероксид радикалын тудырады. Кейбір зерттеушілердің пікірінше, оттегінің уыттылығы супероксид радикалдарының түзілуіне байланысты.
2. Жоғары энергиялы электромагниттік толқындар және жоғары температура (450 – 6000С) жағдайында коваленттік байланыстың үзілуі кезінде байланыс құрылымындағы екі электронның әрқайсысы жеке атомдарда қалатын болса, онда мұндай бұзылу түрі гомолитикалық үзілу деп аталады. Органикалық молекулалардағы байланыстардың гетеролитикалық үзілуі кезінде қарама-қарсы зарядталған иондық жұптар түзіледі және бұл түрлер де реакцияға түседі.
3. Радикалды қасиеті жоқ молекуладан электрондардың жоғалуы кезінде бөлінбеген электрон өзінің сыртқы орбиталында қалатын болса, радикалды форма түзіледі. Мысалы, аскорбин қышқылы, глутатион, токоферол сияқты жасушалық антиоксиданттар радикалды түрлерге бір электрон беріп, радикалдарды азайтады, ал радикалды формалардың өзі түзіледі. Глутатион радикалдарды азайтса, оның тиил радикалы (GS•) түзіледі. Екі тиил радикалының бір-бірімен реакциясы нәтижесінде пайда болған түр глутатионның тотыққан (GSSG) түрі болып табылады (Chaudière and Ferrari-Iliou 1999).
Алоэ вера жапырақтарында амин қышқылдары, маннандар, антрахинондар, антиоксиданттық ферменттер, витаминдер, минералдар және лектиндер сияқты биологиялық жүйелерде пайдалы рөл атқаратын көптеген химиялық заттар бар екенін кестеге түсірілді [2].
Алоэ вера сығындысының антиоксиданттық қосылыстарын зерттеу
Бұл зерттеуде 50 г алоэ вера жапырағының сығындысы дайындалды және экстракцияланатын 0,0264 г/г жапырақ целлюлозасы алынды.
Алоэ вера жапырағының целлюлозасы аскорбин қышқылы (0,422 ± 0,029 мг/г жапырақ целлюлозасы), β-каротин (15,51 ± 2,39 мкг/г жапырақ целлюлозасы), α-токоферол (1,47 ± 0,11 мкг) /г жапырақ целлюлозасы), антиоксиданттық белсенділікке ие. (0,241 ± 0,014 мг/г жапырақ целлюлозасы) және флавоноидты (0,245 ± 0,005/мг жапырақ целлюлозасы) қосылыстары анықталды .
Алоэ вера сығындысының фенол мөлшері мен флавоноидты қосылыстар арасында жоғары корреляция (r2= 0,9939) байқалды.
Алоэ вера жапырағы целлюлозасы сығындысының липосоманың асқын тотығуына антиоксиданттық әсерін зерттеу.
Липидтердің асқын тотығуының тежелуінен көрінетін антиоксиданттық белсенділікті тексеру барысында экстракт 5 мг/мл-де ең төмен антиоксиданттық белсенділікті және 60 мг/мл-де ең жоғары антиоксиданттық белсенділікті көрсетіп, осы кезде платоға жеткені байқалды. концентрациясы. 60 мг/мл (71,91 ± 0,65%) сығындының антиоксиданттық белсенділігі 0,5 мг/мл (82,90 ± 0,56%) α-токоферолға қарағанда төмен болды (p <0,05).
Сығынның антиоксиданттық белсенділігін және стандарттарды салыстыру үшін олардың тиімді концентрациясы (EC50) есептелді. Төмен EC50 мәні жоғары антиоксиданттық белсенділікті көрсетеді.
Алоэ вера жапырағы целлюлозасы сығындысының (41,74 ± 0,18 мг/мл) және α токоферолының (0,30 ± 0,01 мг/мл) EC50 мәндерін салыстырған кезде А. вера сығындысының антиоксиданттық белсенділігі α-токоферолға (р) қарағанда төмен болды. < 0,05).
Липидті пероксидтер (LOOH) ыдырағанда альдегидтер түзіледі, олардың көпшілігі биологиялық белсенді. Малондиальдегид (MDA) үш немесе одан да көп қос байланысы бар май қышқылдарының асқын тотығуында пайда болады. MDA липидтердің асқын тотығу дәрежесімен жақсы корреляцияланады. Сондықтан липидті пероксид деңгейінің көрсеткіші ретінде MDA өлшеуі қолданылады.
Антиоксидантсыз бақылау экспериментінде 6,99 ± 0,18 нМ/г лецитин MDA түзілсе, 60 мг/мл сығындысы бар экспериментте 1,98 ± 0,03 нМ/г лецитин MDA, ал экспериментте 0,5 мг/мл α- болды. токоферол.0,91±0,07 нМ/г лецитин MDA түзілгені байқалды.Алоэ вера жапырағы целлюлозасы сығындысы және α-токоферол MDA түзілуін, демек липидтердің асқын тотығуын тежейді деген қорытындыға келді.
Алоэ вера сығындысының антиоксиданттық белсенділігі мен фенол (r2 = 0,9998) және флавоноидтар (r2=0,9956) мөлшері арасында жоғары корреляция байқалды.
DPPH антирадикал белсенділігін зерттеу
Алоэ вера жапырағы целлюлозасының сулы сығындысы жоғары концентрацияларда сутегі атомының доноры ретінде әрекет ететіні анықталды. A. vera жапырағы целлюлозасының сулы сығындысы 60 мг/мл концентрацияда (70,81 ± 0,27%), аскорбин қышқылы 0,25 мг/мл (96,01 ± 0,37) және α-токоферол 0,5 DPPH тазартқыш белсенділігі әлсіз екені анықталды (p < 0,05). ) мг/мл (88,31 ± 1,81%) DPPH• тазартқыш белсенділігімен салыстырғанда .
Экстракт пен стандарттарды салыстырған кезде аскорбин қышқылы ең жоғары DPPH радикалды жою белсенділігін көрсетті (69,22 ± 2,65 мкг/мл), одан кейін α-токоферол (341,02 ± 1,05 мкг/мл) және ең төмен (р) < 2,65 мкг/мл).0,05) және алоэ вера сығындысы (41,81 ± 0,55 мг/мл) белсенділік көрсетті.
Алоэ вера сығындысының DPPH радикалды тазарту белсенділігі мен фенол (r2 = 0,9999) және флавоноид (r2 = 0,9927) мөлшері арасында жоғары корреляция байқалды.
Супероксидті радикалды жою белсенділігін зерттеу
10 мг/мл концентрацияда (62,92% ± 1,23) сығындының супероксидті радикалды тазарту белсенділігі 0,5 мг/мл концентрациядағы (62,06% ± 1,44%) аскорбин қышқылына жақын болды (p > 0,05) .
EC50 мәндерін салыстырған кезде, алое вера сығындысы (5,76 ± 0,19 мг/мл) аскорбин қышқылына (0,389 ± 0,010 мг/мл) қарағанда әлсіз (p < 0,05) супероксидті радикалды жою белсенділігін көрсеткені байқалды. α-токоферол, керісінше, супероксидті радикалды жою белсенділігін көрсетпеді.
Алоэ вера сығындысының төмендететін күші мен оның антиоксиданттық белсенділігі (r2= 0,9955), DPPH•(r2= 0,9857) және ABTS•+(r2=0,9916) тазарту белсенділігі және сығындының антиоксиданттық белсенділігі арасында жоғары корреляция анықталды, еркін радикалдарды тазарту қызметі Бұл оның төмендететін күшімен байланысты болуы мүмкін деп ойлады
Алоэ вера жапырағының целлюлозасынан аффинді хроматография арқылы тазартылған лектиннің DPPH• тазарту белсенділігі жоқ екені анықталды.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1. Anderson, D. ve Phillips, B.J. (1999). Comparative in vitro and in vivo effects of
antioxidants. Food and Chemical Toxicology, 37, 1015–1025.
2. Capasso, F., Borrelli, F., Capasso, R., Di Carlo, G., Izzo, A.A., Pinto, L. ve ark.
(1998). Aloe and its therapeutic use. Phytotherapy Research, 12, 124–127.
3. Chaudière, J. ve Ferrari-Iliou, R. (1999). Intracellular antioxidants: from chemical to biochemical mechanism. Food and Chemical Toxicology, 37, 949–962.
4. Cooper, M.E., Bonnet, F., Oldfield, M., Jandeleit-Dahm, K. (2001). Mechanism of diabetic vasculopathy: an overview. American Journal of Hypertension, 14, 475– 486.
5. Duh, P.-D., Tu, Y.-Y. ve Yen, G.-C. (1999). Antioxidant activity of water extract of Harng Jyur (Chrysanthemum morifolium Ramat). Lebensmittel-Wissenschaft und Technologie, 32, 269-277.
6. Folin, O. ve Ciocalteu, V. (1927). On tyrosine and tryptophane determination in proteins. The Journal of Biological Chemistry, 73, 627–650.
7. Halliwell, B. ve Gutteridge, M.C. (1984). Review article: Oxygen toxicity, oxygen radicals, transition metals and disease. Biochemical Journal, 219, 1–14.
8. Halliwell, B. (1989). Tell me about free radicals, doctor: a review. Journal of the Royal Society of Medicine, 82, 747–752.
9. Halliwell, B. ve Chirico, S. (1993). Lipid peroxidation: its mechanism, measurement, and significance. American Journal of Clinical Nutrition, 57, 71S-72S.
10. Halliwell, B. (2006). Reactive species and antioxidants. Redox biology is a fundamental theme of aerobic life. Plant Physiology, 141, 312–322.
11. Kılınç, K. ve Kılınç, A. (2002). Temel tıptan kliniğe. Oksijen toksisitesinin aracı molekülleri olarak oksijen radikalleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 33, 110–118.
12. Maxwell, S.R.J., Thomason, H., Sandler, D., Leguen, C., Baxter, M.A., Thorpe, G.H.G. ve ark. (1997). Antioxidant status in patients with uncomplicated insulin-dependent and non-insulin-dependent diabetes mellitus. European Journal of Clinical Investigation, 27, 484–490.
