- осы затты IUPAC номенклатурасы бойынша атаңыз.
А) ацетон
B) диметилметанон
C) сірке альдегиді
D) құмырсқа альдегиді
[1]
2. Альдегидтердің жалпы формуласы.
А) R-COOH
B) R-CHO
C) R-CO-R
D) ROH
[1]
3. Берілген альдегидтер мен кетондардың формуласымен атауы дұрыс берілген жауапты көрсет.
1) СН3СН3СНО- пропеналь
2)С8Н8О3- май
3)СН3СОСН2СН3 -бутанон
4)СН3СНОН- сірке альдегиді
5)СН3СН2СОН- пропаналь
А) 1 және3
B) 2 және 4
C) 2 және5
D) 3 және 5
E) 1 және4
[1]
4.Ароматты көмірсутектердің ең қарпайым өкілі – бензол. Төмендегі кестедегі бензолға тән химиялық реакцияларды сәйкестерініз.
Реагенттер | Өнім | |
| 1) С6Н6 + 3СІ2 2) С6Н6 + HNO3→ 3) С6Н6 +Н2 4) С6Н6 + СН3СН2СІ→ | А) С6Н6СН3СН2+ НСІ Ә) С6Н12 Б) С6Н3СІ В) С6Н5СІ3 Г) С6Н5NO2 Ғ) С6Н6СІ6 Д) С6Н3NO2 |
1)........ 2)......... 3)...... 4)...... [3]
5. Органикалық қышқылдар бейорганикалық қышқылдардың химиялық қасиеттері ұқсас болып келеді. Соны ескере отырып төмендегі кестедегі қышқылдарын қасиетін дәлелдейтін жауаптарды сәйкестендір.
Реагенттер | Өнім |
1) 2СН3СООН+ Са 2) СН3СООН+ С2Н5ОН 3) СН3СООН + СІ2 4)НСООН | А) (СН3СОО)2Са +Н2О B) СІН2ССООН C) H2O + CO D) СН3СООС2Н5 +Н2О E) (СН3СОО)2Са +Н2 F) СІН2ССООСІ |
1)........ 2)......... 3)...... 4)....... [4]
6. Бензол түссіз, жанғыш, өзіне тән иісі. Бензолдың орынбасу реакциясының бірі нитрлеу реакциясы, күкірт және азот қышқылдарының қоспасы қатысында жүреді.
- Нитрлеу реакциясының механизмін анықта.
[1]
- Бензолды нитрлеу реакциясының механизмін жазыңыз
[2]
- Бензолды нитрлеуде электрофильдің түзілуін реакция теңдеуімен жазыңыз.
[1]
7. Арендер - хош иісті көмірсутектер. Арендердің алғашқы табылған мүшелерінің өздеріне тән жағымды иістері болғандықтан, оларды ароматты көмірсутектер деп те атайды, екінші өкілі толуол (С7Н8).
А) Бензол молекуласы әдетте тотықпайды. Ал толуол молекуласы оңай тотыға алады.
(i) Толуол молекуласы неліктен оңай тотығады?
[1]
(ii)Толуолдың тотығу реакция теңдеуін құрыңыз
____________________________________________________________________________
[1]
(B) Бензол және толуол молекулалары орынбасу реакцияларына түседі. Соған қарамастан толуол молекуласындағы орынбасу реакцияларының ерекшелігі бар?
[1]
C) Толуол молекуласының концентрлі күкірт қышқылы қатысында азот қышқылымен әрекеттесу реакция теңдеуін жазыңыз.
___________________________________________________________________
[1]
8. (а) Соңғы кезде майды үнемдеу мақсатында сабын алу үшін мұнай өнімдері құрамындағы көмірсутектерден карбон қышқылынан алу реакция теңдеуін жазыңыз.
_____________________________________________________________[2]
(b) Айдана анасына ас үйде қолғабыс жасап торт пісірісті. Торт пісіруге 5 гр ас содасын қосу керек, ас соданы сөндіріуге қанша көлем сірке қышқылы және қанша көлем көмір қышқыл газы керек.
|
[3]
9. Этерификация реакциясында карбон қышқылдары мен спирттерді минерал қышқылдар қатысында әрекеттестіріп, нәтижесінде, күрделі эфир түзіледі.
(а) Бутан қышқылы мен метил спиртінің әрекеттесу реакция теңдеуін жазыңыз.
[1]
(b) «а» тапсырмадағы этерификация реакция механизмін сызбанұсқа түрде ұсыныныз.
[3]
10. Май — маңызды биологиялық отын, жан-жануар үшін энергия көзі, қажетті тағам, зат алмасу процесіне қатысатын маңызды қосылыс.
А) Осы тұжырымды ескере отырып майды қолдану саласын атаңыз
__________________________________________________________________
(В) Майды алу реакциясын құрастырыңыз. ______________________________________________________________
[2]
Балл қою кестесі
№ | Жауап | Балл | Қосымша ақпарат |
1 | A | 1 |
|
2 | B | 1 | |
3 | C | 1 | |
4 | 1)F, 2) B, 3) E 4) А | 4 | |
5 | 1)Г 2) В 3) Ә 4) Б | 4 | |
6 | (a) электрофильді орынбасу-SE | 1 |
|
|
(c) |
1 |
|
|
|
1 |
|
| (b) H2SO4 + HNO3 à H2NO3+ + HSO4- H2NO3+ à H2O + NO2+ | 1 |
|
7 | (а) (і) бензол сақинасының метил тобына әсері | 1 |
|
| (іі) С6Н5СН3+ "О" → С6Н5СООН +Н2О | 1 |
|
| (b) (і) метил тобының бензол сақинасына әсері/метил тобындағы байланыс электрондары тығыздықты бензол сақинасына итереді/электрон тығыздықтары бұзылады |
1 | кез келген бір дұрыс жауапты жазса қабылданады |
| (c) | 1 |
|
8 | (а) 2С36Н74 +5О2 →4 С17Н35СООН +2Н2О | 2 | 1 балл теңдеу үшін, 1 балл коэффициенттер дұрыс қойылса |
| (b) СН3СООН + NaHCO3 →СН3СООNa +Н2О+CO2 | 1 |
|
| V(СН3СООН) = 5*22.4/ 84 = 1,3 мл V(CO2) = 1,3*22,4/22,4= 1,3 мл | 2 | Формула бойынша шығарса балл беріледі. |
9 | А) С3Н7СООН + СН3ОН → С3Н7СООСН3 + Н2О
| 1 |
|
| (b) R-C3H7 ; R' –CH3 | 1 | |
| 1 | ||
| 1 | ||
10 | А) сабын | 1 | Басқа саласын айтса балл беріледі. |
| 1 |
| |
| Барлығы | 30 |
|
