Оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудағы мұғалім жұмысының негізгі мақсаты білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту болып табылады. Психологиядан адамның, оның ішінде оқушылардың қабілеттері іс-әрекет процесінде дамитыны белгілі. Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту құралы — олардың білім алуларында жоғары белсенділікті қамтамасыз ететін әдістер мен әдістерді шебер қолдану. Мұғалім оларды қолданарда белсендірудің әдістері мен тәсілдері оқушылардың танымдық қабілеттерінің деңгейіне сай келуін ескеруі керек, өйткені шамадан тыс тапсырмалар оқушылардың өз күшіне деген сенімін бұзуы мүмкін және оң нәтиже бермейді. Сондықтан оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудағы мұғалімнің жұмыс жүйесі оқушылардың шығармашылық танымдық қабілеттерін біртіндеп және мақсатты дамытуды, олардың ойлауын дамытуды ескере отырып құрылуы керек. Оқушылар оқу мотивтерін қалыптастыруы керек, олардың бастысы ̶ пәнге деген қызығушылық. Мысалы, жаратылыстану пәндерін жүргізуде теориямен қатар, есептеу, зертханалық жұмыстар да қатар жүретіні белгілі. Осылардың барлығын өзара тиімді байланыстуру арқылы да қызығушылық пен ынта-жігерді арттыруға болады.
Физика орта мектептің оқу жоспарының пәні ретінде оқушыларды табиғат ғылымының негіздерімен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Физиканың мазмұны, жүйесі мен әдістемесі оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға, практикалық дағдылар мен өзіндік жұмыстың тиімді қалыптастыруға үлкен мүмкіндіктер ашады. Тапсырмаларды орындау кезінде оқушылардың ақыл-ой қабілеттері дамиды, атап айтқанда оқушылардың логикалық ойлауы жоғары көрініс береді.
Физиканы қашықтықтан оқыту оқушылардың оқу және танымдық іс-әрекетін басқару бойынша оқыту процесінің педагогикалық технологиясын мұқият зерделеуді талап етеді. Жаратылыстану пәні мұғалімдеріне арналған біліктілікті арттыру курстарынан және қосымша ізденістердің нәтижесінде әріптестермен тәжірибе алмасып, қашықтықтан оқыту үрдісіндегі толықтуралар мен тиімді әдістерді қолдану жұмыстары орындалды. Осы тарпата «Қашықтықтан оқытуда жаратылыстану-ғылыми цикл пәнінің ерекшелігін ескеру қаншалықта маңызы?» деген тақырыпта шеберлі сағаты өткізілді. Онлайн форматта өткен шеберлік сағатында қаламыздаға орта мектеп ұстаздарына тәжірибемде қолданып жүрген әдіс-тәсілдерімізбен бөлісе отырып, бірнеше қашықтықтан оқыту құралдарына да шолу жасалды. Оның ішінде Nearpod арқылы оқушыларға тапсырма беру, оқу материалдарын жүктеу, зертханалық жұмыстарды ұйымдастару, есеп шығару және де физика пәні бойынша басқа да мүмкіндіктеріне толық тоқталдық.
Білім беру кеңістігін ұйымдастыру және оқу процесін қашықтықтан оқытуды қолдана отырып, мұғалім білім алушылардың оқу материалдарына қалай қол жеткізетінін, Оқу материалдары мен оларға тапсырмалар қайда жарияланатынын, желіде білім алушылардың оқу қызметін қалай ұйымдастыратынын, мұғалім мен білім алушылардың тиімді өзара іс-қимылын қандай құралдармен қамтамасыз ететінін, білім алушылардың тапсырмалары мен оқу жетістіктерін орындауды бақылауды қалай ұйымдастыратынын ойластыруы тиіс.
Қашықтықтан оқыту жүйесін қолдана отырып оқыту процесін ұйымдастыру кезінде мұғалімнің алдына мынадай міндеттер қойылады:
- оқушыға оқудан барынша көп пайда алуға көмектесу;
- оның оқу барысын бақылау;
- орындалған тапсырмалар бойынша кері байланысты қамтамасыз ету;
- оқушыға кеңес беру және қолдау;
- сабақ бойы оқуға деген қызығушылығын қолдау
Мәселелерді шешу оқу процесінің ажырамас бөлігі болып табылады, өйткені ол физикалық ұғымдарды қалыптастыруға және байытуға мүмкіндік береді, оқушылардың физикалық ойлауын, білімдерін практикада қолдану дағдыларын дамытады. Мәселелерді шешу білімді тексеру және жүйелеу әдісі болып табылады, қайталауды ұтымды жүргізуге, білімді кеңейтуге және тереңдетуге мүмкіндік береді, дүниетанымның қалыптасуына ықпал етеді, ғылымның, техниканың және т. б. жетістіктерімен таныстырады.
Мұғалімнің жұмысын жеңілдету және әртараптандыру үшін жасалған көптеген қосымшалар мен құралдар бар. Оқыту құралдары, ата-аналар мен мұғалімдердің қарым-қатынас қосымшалары, сабақты жоспарлау бағдарламалық жасақтамасы, үйде оқыту веб-сайттары, блогтар және басқалар. Білім беру, оқыту және жаңа технологиялар саласындағы EdTech сарапшылары 2017 жылы 68 дәлелденген құралдардың тізімін жасады. Олардың ұсыныстарына көптеген ақылы және ақысыз нұсқалар кіреді. Мәселен, ұстаздардың көбіне мәлім Nearpod, Kahoot, Quizizz, Padlet, EDPuzzle, Quizlet және басқалары. Осылардың ішінде Nearpod қосымшасының жаратылыстану пәндерін оқутада қолданудың маңызыдылғы, артықшылығы және тиімділігі жайлы ескерген жөн болар.
Nearpod ̶ мобильді құрылғылар арқылы, өзара әрекеттесу және бағалауды құру
Мұғалімге әрдайым барлық оқушылардың назарын аударатын қызықты сабақтар жасау қиын. Интерактивтілік арқылы оқуға ықпал ететін сабақтарды құру одан да қиынға соғары белгілі. Nearpod ̶ бұл мәселелерді шешуге көмектесетін ерекше құрал.
Біріншіден, Nearpod мектептің барлық деңгейлері мен пәндері бойынша мамандар жасаған көптеген дайын, толық интерактивті сабақтарды ұсынады. Сонымен қатар, Nearpod мұғалімдерге кез-келген файл түрінен сабақтарды импорттауға және оларға интерактивті элементтерді, веб-сілтемелерді немесе бейне үзінділерін қосуға мүмкіндік береді. Ipad, Iphone немесе компьютердің көмегімен мұғалім бүкіл интерактивті сабақтарды оңай жасай алады. Бағдарлама қолданыстағы презентацияларды жүктеуге, сондай-ақ жаңаларын жасауға мүмкіндік береді. Сауалнамалар, тесттер және сызбалар сияқты интерактивті мүмкіндіктерді қосу өте оңай. Презентацияның барлық модельдеуі мұғалімнің құрылғысынан басқарылады.
Содан кейін мұғалімдер сабақтарын оқушылардың гаджеттерімен синхрондап, жеке тапсырмалар жасап, олардың орындалуын қадағалай алады.
Nearpod қосымшасын басқаларынан ерекшелендіретін нәрсе - бұл интерактивті сабақтарды одан әрі кеңейту үшін олардың инновациялық идеялары. Nearpod пайдаланушыларында Nearpod 3D және Nearpod VR қосылу мүмкіндігі бар.
Сарапшылардың Nearpod-ты бірінші орынға қойғаны таңқаларлық емес.
Nearpod қосымшасын гаджетінізге орнатқаннан кейін, жасауға болады:
- бағдарламаның бұлтты кеңістігін пайдалану;
- жеке есептік жазбаңыздағы жеке параметрлерді реттеу;
- мазмұн құралында презентация жасау немесе жүктеу;
- интерактивті презентация мүмкіндіктерін қосу;
- нақты уақыт режимінде тест өткізу немесе презентацияны сыныпқа көрсету;
- жиналған деректер туралы есептер алу.
Жарталыстану пәндерінің ерекшелігін ескере отырып, осы қосымшаның артықшылығын толық пайдалануға болады. Кей бағдарламаларда тек тест, біреуінде тек зертханалақ және басқа да жекелеген жұмыстар орындауға болады. Ал Nearpod-та бірнеше жұмыс түрлерін орындау мүмкіншілігі бар.
8 сыныптың «Ом заңы» тақырыбын өткенде осы қосымшаны пайдалану тиімдірек болды. Сабақтың бастапқы бөлімінде оқушылармен амандасып, сабақты бастағаннан кейін ортақ чатқа алдын-ала құрылған сабақтын сілтемесін және код жіберіліп, оқушылар тапсырмаларды орындауды бастады. Мұғалім өз компьтерінен әр оқушының әрекетін бақылай алады. Бұл сабақта оқушылар видео материал көріп, соған байланысты берілген сұрақтарға өз жауаптарын ұсынды. Сызба бөлімінде құралдардың атаулары беріліп, тізбек құру тапсырмасы ұсынылды. Әр оқушы амперметр, вольтметр, шам, ток көзі және өткізгіштерден тұрадың тізбектің схемасын сызып көрсетті. Кейбір берілген сұрақтарға жазбаша немесе микрофон белгісін қосу арқылы аузша да жауап бере алу мүмкіндігі де қарастырылған. Есеп шығарып, соңында тест тапсырмасын орындап болғаннан кейін, әр оқушы сабаққа кері байланыс беріп, нені түсініп, түсінбей, немесе толығырақ меңгеру керектігі жайлы жазбасын қалдыра алады. Бағдарламаны дәстүрлі форматта оқыту барысында да қолдану тиімді. Оқушылардың белсенділігі мен тақырыпты түсінгендігін анықтауға көмегін тигізеді.
Әр мұғалім оқу процесінде оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың өзіндік әдістерін қолданады, бірақ бір мұғалімнің тәжірибесін басқа мұғалім басқа сыныпқа механикалық түрде бере алмайды. Осыған байланысты оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудан мұғалімдердің жұмыс жүйесін теориялық негіздеу қажет.
Мұғалім оқу материалын түсіндіріп қана қоймай, оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастырады. Тақырыппен таныстырғаннан материалды ұсыну басталады. Ең алдымен, сіз тақырыпты және оның әр сұрағын зерттеудің логикасын зерттеу қажеттілігін көрсетуіңіз керек. Тақырыпқа қызығушылық таныту маңызды. Ол үшін Сіз заңды орнатудың қызықты фактілерін келтіре аласыз, тақырыпты қарау кезінде қандай оқушылар түсіндіре алатын эксперименттерді көрсете аласыз, сабақта ашылатын танымдық тапсырмаларды көрсете аласыз.
Сабақта мұғалім көбінесе топтық жұмыс әдісін қолданады. Сіз оқушыларды топтарға бөлгенде, әр командада шамамен 3-4 оқушы болады. Бірақ олардың тек бір-екеуі жұмыс істеп , ал басқалары жұмыс жасамауы мүмкін. Немесе сіз бір каналға кірген кезде, басқа каналдар жұмыс істейді немесе істемей отрады. Мұғалім осы уақытта барлығын көре алмайды. Сондықтан әр оқушының жұмысын жеке-жеке бақылау үшін мұғалімдерде толық мүмкіндік болмайды. Бұл қосымшаны пайдалану көптеген оқушылардың оқу процесіне қатысуын жақсартады, сонымен қатар бүкіл топтың ғана емес, әр оқушының бір сабаққа қатысуын бағалауға көмектеседі.
Пайдаланған әдебиеттер:
- Білім беру ұйымдарына электрондық оқыту жүйесін енгізу жағдайында педагогтардың біліктілігін арттыруды ұйымдастыру әдістемесі / Ахметова Г.К. // Алматы:АҚ «ҰБАО «Өрлеу», 2013.
- https://dyjalog.by/68-potryasayushhix-onlajn-instrumenta-dlya-uchitelej
